We hadden de (voormalige) onderkoning van Nederland te gast in onze provincie, Herman Tjeenk Willink. Hij wil ons handvatten meegeven voor het wegkomen van de overheid als bedrijf; van de management cultuur binnen de overheid; van de fixatie op de markt binnen de overheid, van het kijken binnen de overheid naar de burger als kostenpost.
De politieke belangstelling voor de uitvoering is gering. Wet-geving is te veel los komen te staan van Recht-vorming. Dat levert in de uitvoering problemen op. Voorlopige dieptepunten: de aangifte door de minister van Financiën tegen de eigen belastingdienst en de bestuurlijke onmacht en politieke onwil waaruit de stikstofcrisis is ontstaan. De strafrechter of de bestuursrechter moet dan maar zeggen: ‘Zo kan het niet verder.’
Er is duidelijkheid nodig over wat de burger aan zorg en zeggenschap van de overheid mag verwachten en wat de overheid aan inzet en solidariteit van de burger mag verwachten. Een vernieuwd tweezijdig sociaal contract waarin ook het informatierecht worden meegenomen. Herman Tjeenk Willink vindt hierin Kim Putters, directeur sociaal-cultureel planbureau, aan zijn zijde. Om de kans te vergroten dat wat de overheid bedenkt, past binnen de werkelijkheid zoals die door burgers wordt ervaren is een uitvoering ‘in eigen beheer’ gewenst. Dan kan beter worden ingespeeld op de maatschappelijke verscheidenheid. Het steun geven van de overheid aan burgerinitiatieven is een blijk van vertrouwen. Vertrouwen geven, door de overheid, is een voorwaarde voor vertrouwen krijgen, van de burger.
In de democratische rechtsorde is het van essentieel belang dat er een evenwicht van machten bestaat. Evenwicht tussen overheid en burgersamenleving, binnen de overheid tussen wetgever, bestuur en rechter en binnen de publieke sector tussen beleidsbepalers en uitvoerders. Samenspraak in participatie is onvoldoende; het gaat om een evenwicht tussen macht en tegenmacht.
Zeer inspirerend zo’n lezing. Ik ben er binnen de provinciale context extra alert op om uitvoerende diensten niet te verzelfstandigen en ze niet op afstand van de politiek te zetten. Ik ga, binnen de ruimte die ik heb, bevorderen dat burgerinitiatieven een gelijkwaardige positie krijgen ten opzichte van de initiatieven van GS.
Samen leven. Niemand leeft voor zichzelf.
