3 | De klimaatneutrale provincie

Daarmee verminderen we tegelijkertijd onze afhankelijkheid van bedenkelijke en soms regelrecht vijandige regimes voor onze energievoorziening. Hoe kwetsbaar die afhankelijkheid ons maakt, laten de oorlog in Oekraïne en de gevolgen daarvan voor onze gasvoorziening maar al te duidelijk zien.

In de afgelopen Statenperiode, waarin de PvdA deel uitmaakte van de coalitie die het dagelijks bestuur van de provincie vormde, zijn per regio door de provincie, gemeenten en maatschappelijke organisaties afspraken gemaakt over het opwekken van duurzame energie in Utrecht tot het jaar 2030. Er zijn de nodige hindernissen op de weg naar het verwerkelijken van die plannen. Het aanbod van elektriciteit uit duurzame bronnen groeit zo snel, dat het stroomnet het niet overal meer aankan. Daarnaast hebben gemeentebesturen het soms moeilijk om draagvlak te krijgen voor windmolens en zonneparken.

We hebben nu al steeds vaker te maken met de gevolgen van de opwarming van de aarde. Het weer wordt extremer, zomers zijn niet meer warm maar heet en door verminderde regenval komt de watervoorziening in gevaar, terwijl we aan de andere kant grote hoeveelheden regen in korte tijd krijgen te verwerken met wateroverlast en overstromingen als gevolg.

Het lage waterpeil in het veenweidegebied draagt bij aan de opwarming. Het veen “roest” daardoor aan de lucht, verdroogt en klinkt in, waarbij grote hoeveelheden van de broeikasgassen CO2 en methaan vrijkomen. Daarnaast is het lage waterpeil in de polders slecht voor de natuur.

Wat vindt de PvdA?

De overgang naar duurzame energiebronnen maakt de kloof tussen arm en rijk groter: wie veel verdient kan een elektrische auto kopen waarvoor je geen wegenbelasting betaalt, wie minder verdient rijdt in een auto op benzine waar steeds meer belasting op komt om het gebruik te ontmoedigen; wie veel verdient kan besparen op zijn stookkosten door zijn huis te isoleren en er zonnepanelen op te leggen, wie minder verdient moet het vaak doen met een tochtige huurwoning en een torenhoge energierekening. De PvdA zal er steeds op letten dat maatregelen voor een duurzame energievoorziening rechtvaardig uitwerken.

Uit een onderzoek van de provincie naar de haalbaarheid en betaalbaarheid van de overgang naar duurzame energie blijkt, dat zaken als zonnepanelen en warmtepompen voor veel inwoners veel te duur zijn, terwijl juist die inwoners veel baat zouden hebben bij de besparing op de energierekening waar zulke uitgaven toe leiden.

De overbelasting van het stroomnet kan bedrijven en inwoners ontmoedigen duurzame energie op te wekken met bijvoorbeeld zonnepanelen, omdat die mogelijk niet op het stroomnet kunnen worden aangesloten. Om dat te voorkomen moeten we niet alleen het elektriciteitsnet zo snel mogelijk uitbreiden en versterken, maar ook andere oplossingen helpen ontwikkelen. Daarbij kun je denken aan bedrijven op een bedrijventerrein die stroom die zij opwekken delen en aan boeren of groepen bewoners die stroom in batterijen opslaan. We moeten hoe dan ook voorkomen dat de verstopping van het stroomnet een argument wordt om niet op duurzame energie over te stappen, want we kunnen ons geen vertraging veroorloven. Zo zullen gemeenten zich ook tot het uiterste moeten inspannen om draagvlak te scheppen voor de duurzame energiebronnen waarover afspraken zijn gemaakt in de Regionale Energie Strategieën (RES).

De provincie wil in 2040 klimaatneutraal zijn en geen energie uit fossiele bronnen meer gebruiken. Wat de PvdA betreft is dat alleen haalbaar als we afspreken dat we in 2030 de uitstoot met 55 % hebben teruggebracht (vergeleken met 1990) en dat daarbij vooral de inwoners met een kleine portemonnee worden geholpen.

Veel woningen zullen in de toekomst zijn aangesloten op warmtenetten. De distributienetten voor gas en elektra zijn in handen van de overheid; volgens de PvdA is dat ook voor warmtenetten nodig. De winst uit windmolens en zonneparken komt nu ten goede aan particuliere bedrijven, terwijl de last is voor de inwoners die dat in hun woonomgeving krijgen. Dat moet anders. De PvdA wil dat omwonenden in zulke projecten als mede-eigenaar kunnen deelnemen en zo kunnen profiteren van de opbrengsten van duurzame energieopwekking. We onderzoeken of dat eigenaarschap kan worden gekoppeld aan de woning, zodat ook toekomstige eigenaars dat kunnen.

Onze mobiliteit, de manier waarop wij ons verplaatsen, heeft grote invloed op het klimaat. Minder met de auto en vaker met de fiets of het openbaar vervoer is nodig om een klimaatneutrale provincie te worden. Willen we dat echt, dan moet ook het aantal vliegtuigen van en naar Schiphol flink omlaag, en moet vliegveld Lelystad niet open gaan.

Wat gaan we doen?

• De provincie stimuleert onderzoek naar oplossingen voor de overbelasting van het stroomnet, waaronder opslag van duurzaam opgewekte elektriciteit in batterijen. Voor goede oplossingen voor bijvoorbeeld buurtbatterijen stellen we een subsidieregeling in.
• De provincie oefent maximale druk uit op de beheerder van het stroomnet om de capaciteit te vergroten en neemt een belang in de beheerder, Stedin. Daarnaast werkt de provincie een model uit om tot publieke warmtenetten te komen.
• Van gemeenten verwachten we dat zij zich in ieder geval houden aan de gemaakte afspraken over duurzame energieopwekking tot 2030 (RES 1.0). We steunen gemeenten bij het wegnemen van belemmeringen en het scheppen van draagvlak, maar uiteindelijk moeten zij de afspraken nakomen. We gaan met de gemeenten overleggen over wat er na 2030 moet gebeuren.
• In samenwerking met gemeenten sluiten we regiodeals met woningbouwverenigingen om huurhuizen zo snel mogelijk duurzaam te maken, te beginnen met de slechtst geïsoleerde woningen.
• Nog niet alle gemeenten doen mee aan het Schone Lucht Akkoord. We vragen alle gemeenten om mee te doen, om samen de luchtkwaliteit in onze provincie te verbeteren.